Vẻ đẹp hấp dẫn của một người là một điều rất khó giải thích nhưng dễ dàng nhận thấy. Trải qua nhiều thế hệ, con người không ngừng cố gắng để tìm hiểu sự hấp dẫn ngoại hình của một cá nhân. Hi Lạp cổ đại tin rằng, vẻ đẹp có tiêu chuẩn toán học. Nhà triết học David Hume thì cho rằng ‘vẻ đẹp không nằm ở bản thân một người, nhưng nằm trong tâm trí kẻ thưởng ngoạn, mỗi người sẽ quan niệm vẻ đẹp khác nhau’. Quan điểm vẻ đẹp nằm trong mắt kẻ si tình – mỗi người có quan niệm khác nhau về cái đẹp, tư tưởng này chiếm lĩnh triết học và nghệ thuật trong thời gian rất dài.
Ngược lại với tính chủ quan của cái đẹp, các nhà tâm lý học cho rằng có những tiêu chuẩn khách quan của cái đẹp. Một điểm nhìn khác biệt của cái đẹp khá phổ biến trong thơ ca và khoa học: cái đẹp biểu trưng cho sức khỏe và khả năng sinh sản. Đó là cái nhìn từ tâm lý học tiến hóa về sự hấp dẫn của con người. Một cách ẩn tàng, quan điểm này thống trị trong những năm gần đây với vô số những nghiên cứu về câu hỏi: đâu là thang đo của sự hấp dẫn.
Tâm lý học tiến hóa thăm dò lịch sử loài người, vấn đề nằm ở sự thu hút bạn tình. Đối với nam giới, đó là tìm kiếm nữ giới có khả năng sinh sản tốt; với nữ giới là tìm kiếm nguồn gen tốt, khả năng nuôi dưỡng và bảo vệ con cái. Các nhà tâm lý học tiến hóa nói rằng điều trên vẫn duy trì cho đến tận ngày nay. Mọi hành vi đều ngầm ẩn hướng đến khả năng sinh tồn và duy trì nòi giống.
Nữ giới chọn nam giới theo tiêu chí khả năng đảm bảo nguồn sống sinh tồn. Nam giới cố gắng tạo ra nhiều của cải hơn để thu hút nữ giới. Nữ giới thường hướng đến nam giới của nhiều của cải và tiềm năng hơn. Từ giả thuyết này, nam giới chinh phục nữ giới nhờ sức khỏe và sức trẻ, nhưng họ cũng chỉ có thể dựa vào hình dáng cơ thể của mình để biểu thị những tiềm lực bên trong.
Từ mô hình tâm lý học tiến hóa, có rất nhiều thực nghiệm tâm lý học được tiến hành. Những nghiên cứu chỉ ra rằng nam giới trong nhiều nền văn hóa thường chọn nữ giới có vẻ ngoài trẻ trung biểu thị khả năng sinh sản tốt, mục đích để duy trì, phát triển nguồn gen tốt (Tất nhiên, một cách ngầm ẩn mà anh ta chưa hẳn đã ý thức được).
Các nhà tâm lý học tiến hóa dựa vào những biến số trên để có thể dự đoán khả năng hấp dẫn của một cá nhân. Dù có nhiều khác biệt cá nhân như giai cấp xã hội, văn hóa, cá tính, độ tuổi trong quan niệm về cái đẹp, sự hấp dẫn… các nhà tâm lý học tiến hóa cũng đưa ra những nhân tố quan trọng mô tả về sự hấp dẫn và cái đẹp.
Biên dịch theo Adrian Furnham, Psychology 101, Bloomsbury, 2021